Edit Περί μεταθανάτιας υπάρξεως και κρίσεως

Η αρχαία Ελληνικη θρησκεία δεν γνωρίζει τη χριστιανική εσχατολογική ελπίδα για την ανάσταση των σωμάτων ούτε κάτι ανάλογο της εν Χριστώ ανάπλασης του κόσμου και της λύτρωσης από τη φθορά. Το ατομικό πεπρωμένο του ανθρώπου γίνεται αντιληπτό με διαφορετικούς τρόπους. Από τη μια πλευρά στον μύθο περιγράφεται με ακριβείς τοποθεσίες το βασίλειο των νεκρών, που τοποθετείται κάπου μακριά στη Δύση, όπου οι περισσότεροι νεκροί ζουν ως αδύναμες σκιές χωρίς συνείδηση του εαυτού τους. Από την άλλη πλευρά διαμετρικά αντίθετη με τη μυθική εικόνα του θανάτου ως ταξιδιού προς τον Κάτω Κόσμο, είναι η πεποίθηση ότι ο νεκρός συνεχίζει να υπάρχει μέσα στον τάφο του, πεποίθηση που συνάγεται από τις νεκρώσιμες τελετές. Πέραν τούτων διαπιστώνουμε επιπλέον και μια άλλη, αντιμετώπιση του θέματος της μετά θάνατον ζωής: η άποψη ότι η ζωή απλώς παύει με τον θάνατο. Στον τομέα αυτό δεν υπήρξε πρωτοπόρος η γνωστή φιλοσοφία του Επίκουρου, που βρήκε τεράστια απήχηση στον αρχαίο κόσμο, αλλά ήδη πολύ αρχαιότερά της επιτάφια επιγράμματα.

Ξεκάθαρες διδασκαλίες για αναχώρηση της ψυχής από το σώμα και για μεταθανάτια μακαριότητα εκφράζονταν βέβαια από κλειστές θρησκευτικές ομάδες, όπως οι Πυθαγόρειοι και οι Ορφικοί, χωρίς ωστόσο να αντιπροσωπεύουν τον μέσο άνθρωπο. Πιο δημοφιλείς ήταν κατά την ελληνιστική περίοδο οι ενώσεις των Διονυσιαστών, όμως η ακριβής σύνδεση του τελετουργικού και του περιεχομένου τής διδασκαλίας τους με τις αντιλήψεις περί αιώνιας ζωής στο επέκεινα δεν είναι εντελώς αποσαφηνισμένη.