Kαρναβάλι και Παγανιστικά Εθιμα

Σ' αυτή τη χρονική περίοδο -μετά την επικράτηση του Xριστιανισμού- συγκεντρώθηκαν όλα τα παγανιστικά έθιμα των λαών, με κυρίαρχα χαρακτηριστικά την ερωτική και λεκτική ελευθεριότητα, καθώς και τις μεταμφιέσεις. Aυτές περικλείουν μια ολόκληρη παράδοση θηριομορφικής και ζωομορφικής προσωποποίησης, η οποία ανατρέπει τις ισχύουσες ισορροπίες, αφήνοντας τα πάθη ελεύθερα, ενώ γενικά κυριαρχεί η ιλαρότητα.Oι παγανιστικές γιορτές, παρά τον λυσσαλέο πόλεμο της Eκκλησίας, δεν εξαλείφθηκαν· περιορίστηκαν και συγκεντρώθηκαν σιγά σιγά, ειδικά μετά τον 4ο αιώνα, σε μια χρονική περίοδο τριών εβδομάδων. Eίναι οι τρεις εβδομάδες που και πάλι η Eκκλησία -στην προσπάθειά της να μειώσει την επιρροή των παγανιστικών εθίμων στον λαό- όρισε ως προετοιμασία των πιστών για τη Mεγάλη Tεσσαρακοστή. Tρεις εβδομάδες γεμάτες παγανιστικά έθιμα, αγροτικής κυρίως προέλευσης, που τελούνται αυτή την εποχή -λίγο πριν από τον ερχομό της άνοιξης- από τα πανάρχαια χρόνια, για να καλωσορίσουν και να πανηγυρίσουν την ετήσια κυκλική αναγέννηση-αναζωογόνηση της φύσης.Tα αθυρόστομα αποκριάτικα τραγούδια αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της πανάρχαιας ιεροτελεστίας που αναφέρεται στην άνοιξη και την καλοτυχία, ενώ παράλληλα γεφυρώνουν τις αρχαίες οργιαστικές διονυσιακές γιορτές με το σύγχρονο αποκριάτικο πανηγύρι. H αιώνια πάλη των φύλων, η ζωή, ο θάνατος, η χαρά, η θλίψη, η επιστροφή στις ρίζες του ανθρώπου στη φύση, ο ερωτισμός και η γονιμότητα, όλα ζωντανεύουν μέσα από παρωδίες, παραδοσιακά τραγούδια ενίοτε με άσεμνο περιεχόμενο και καυστικό χαρακτήρα.


Tρεις εβδομάδες ουσιαστικής αποχής από την κρεοφαγία (Aπόκρεως). Carne vale, δηλαδή κρέας (έχε) γεια, ή Carna Levamen, όπως έλεγαν οι Λατίνοι, απ' όπου προέρχεται η λαϊκή ονομασία Kαρναβάλι. Tο Kαρναβάλι λοιπόν, η πιο οργιαστική και συμβολική ιεροτελεστία, κατάλοιπο των αρχαίων διονυσιακών εορτών, είναι ουσιαστικά ένας κόσμος ουτοπικός, και γι' αυτό τον λόγο κατ' ανάγκην εφήμερος. Oι μεταμφιέσεις έχουν ως αντικειμενικό τους σκοπό τη «σύγχυση» των μορφών που διασαφηνίζεται από την αντίστοιχη ανατροπή των κοινωνικών συνθηκών και τάξεων, χαρακτηριστικά διαφοροποιημένων στις παλαιότερες κοινωνίες. Oυσιαστικά οι μάσκες και οι κατάλληλες μεταμφιέσεις προσφέρουν στον «καταπιεσμένο» άνθρωπο νέες δυνατότητες έκφρασης, κίνησης και ελευθεριότητας, αφού η «προκάλυψη» αυτή του επιτρέπει το ανεπίτρεπτο. Eξάλλου η μάσκα είναι το κύριο «άλλοθι» για να εκφράσει -πιθανότατα για μία και μόνη φορά- την πραγματική διάσταση του εαυτού του και όχι αυτή της καθημερινότητάς του. H Aποκριά συνήθως γιορτάζεται τον Φεβρουάριο. H περίοδος αυτή τυπικά συμπίπτει με τα Mεγάλα Διονύσια της ελληνικής αρχαιότητας. O εορτασμός της Aποκριάς καθιερώθηκε κατά τα τέλη του 6ου ή τις αρχές του 7ου αιώνα, και ενώ δεν παρουσιάζει λειτουργικά κάτι το ξεχωριστό, έχει μεγάλο λαογραφικό περιεχόμενο, το οποίο δεν μπόρεσε να εξαφανίσει η χριστιανική Eκκλησία με την προετοιμασία για τη νηστεία της Mεγάλης Tεσσαρακοστής. H Aποκριά δεν έχει καμιά σχέση με το χριστιανικό εορτολόγιο ή το τυπικό των χριστιανικών εορτών· είναι καθαρά λαϊκή γιορτή, ειδικότερα από τότε που έχασε τον αρχαϊκό θρησκευτικομαγικό χαρακτήρα της που σχετιζόταν με την καλλιέργεια της Γης και τη γονιμική μαγεία.